In 1988 verscheen het verzamelalbum Substance van Joy Division. Deze plaat voegde hoegenaamd niets toe aan het oeuvre van de band. Het was gewoon een slimme financiële zet van Factory. De verzameling voldeed namelijk aan de behoefte van de jongere broertjes en zusjes van de eerste generatie liefhebbers om hun eigen versie van de klassiekers op ceedee kopen. Oude wijn in een nieuwe zak dus. Maar juist die nieuwe zak maakt de verzamelaar voor de Nederlander een beetje interessant. Ons koude kikkerlandje heeft namelijk een aardige duit bijgedragen aan het ontwerp.
Binnenhoes: Energie-Piek ijs
Ontwerper Peter Saville moet zich flink achter de oren gekrabt hebben toen hij de vraag kreeg de hoes van Substance vorm te geven. De hoezen van Unknown Pleasures en Closer zijn enorme ontwerpiconen. Hoe zorg je ervoor dat het verzamelalbum daarbij niet teveel uit de toon valt? De muziek van Joy Division was tussen het verschijnen van de laatste elpee in 1980 en het verschijnen van de verzamelaar natuurlijk wel al lekker geduid. Eigenlijk nog het beste door een van de bandleden zelf. Het was Peter Hook die constateerde dat de muziek van Joy Division dezelfde tegengestelde emoties oproept als een huilende bokser doet.
Van Munster op de Belastingdienst
Met die tegenstelling wilde Peter Saville op de hoes iets doen. Al snel kwam hij terecht bij het werk van de Nederlandse kunstenaar Jan van Munster. Niet zo gek, want de kern van het werk van Van Munster bestaat uit tegenstellingen. De spanning die opgeroepen wordt door tegenstellingen – licht / donker, warm / koud, aantrekken / afstoten, schoonheid / dreiging, plus / min – is het onderwerp van veel werken. Dat verzin ik zelf niet. Dat staat gewoon op zijn website.
Een Van Munster om de hoek bij dB’s
Van Munster is al sinds de jaren zestig een succesvol kunstenaar. Oplettende Utrechters kennen ongetwijfeld zijn kunstwerk Ik voor Utrecht dat sinds 2002 op het dak van de Belastingdienst bij Park Nieuweroord staat. Maar er staan meer Van Munsters in de stad. De ronde lichtmasten op de Sowetobrug en de 24 stalen masten voor dat foeilelijke kantoorgebouw aan de Nijverheidsweg, om precies te zijn.
Twee Nederlandse ontwerpgrootheden op één affiche
Voor de binnenhoes van Substance koos Saville een foto van de sculptuur Energie-Piek ijs uit 1981. Het werk bestaat uit een puntige metalen staaf die gekoeld kan worden, zodat er zich ijs op vormt. Voor Saville representeert dat precies de muziek van Joy Division. Hoe, dat moet je er dan zelf maar bij bedenken, maar mooi is het wel. Om het verschijnen van Substance te vieren bracht Factory de single Atmosphere opnieuw uit. Ook voor de hoes daarvan koos Saville een werk van Van Munster. De lichtinstallatie Plus Min is misschien nog wel een betere samenvatting van het werk van Joy Division. Dat de zoveelste verzamelplaat van Joy Division die in 2010 verscheen de titel “+ -“ kreeg, onderstreept dat.
Hoes van de zoveelste verzamelaar van Joy Division uit 2010
De ijssculptuur van Van Munster, plus en min en tegenstellingen in zwartwit spelen, naast wat verdwaalde leden van de Ku Klux Klan, een belangrijke rol in de videoclip die een andere Nederlander bij Atmosphere maakte. Zoals we weten is Anton Corbijn groot fan van Joy Division. Hij is ooit van Strijen naar Londen verhuisd, juist om dichter bij zijn helden te zijn. Wat zal hij trots geweest zijn dat hij deze clip mocht maken! Met de clip van Atmosphere vestigde hij tegelijkertijd definitief zijn naam als succesvol videomaker. Zoals je weet zouden er velen volgen.
Anton toen hij nog strikt zwartwit was
Maar er zit nóg een Nederlands tintje aan Substance. De typografie is namelijk ook van een landgenoot. Wim Crouwel ontwierp in 1967 het experimentele New Alphabet lettertype. Omdat het lettertype totaal onleesbaar is, is het nooit verder gekomen dan musea. Saville gebruikte het voor de hoes van Substance omdat het volledig aansloot bij zijn idee dat een platenhoes niet op een platenhoes moet lijken, maar op “een ding”. Een mooie theorie die bij Saville altijd succesvol uitpakt. Overigens staat er op de hoes niet “substance” in New Alphabet, maar “subst1mce”. Gewoon, omdat het mooier stond.
New Alphabet, permanent te bewonderen in MoMA
Zo zie je maar weer dat Nederland een lekker poepie meeblaast als het om de internationale kunsten gaat. Weer een reden dus om deze week extra met de borst vooruit te lopen.
0
Het is jammer dat de auteur er niet veel van begrijpt. Substance is inderdaad een verzamelalbum maar juist met alle nummer die voordien NIET op LP stonden maar op gelimiteerde singles, flexi’s en vage compilaties zoals Earcom )). Het is een perfecte aanvulling op Unknown Pleasures, Closer en Still. Er is ook precies 0,0 overlap. Dus geen nummertje dubbel. Zou willen dat meer bands zo’n verzameling konden uitbrengen. Oh, er schiet me net een te binnen, New Order met hun Substance….zeker ook overbodig?
Leuk dat je onze site bezoekt, Richard en bedankt voor je reactie. Je observatie is helemaal terecht. Substance is allerminst overbodig album. Ik zou het wat verspilde moeite vinden om er dan zoveel woorden aan te wijden. In het stukkie staat volgens mij nergens dat de plaat overbodig is. Bij mijn opmerking dat de plaat weinig toevoegt aan het oeuvre van de band ging ik er natuurlijk vanuit dat de liefhebber al die singles allang in huis had. Het spijt me als ik je te zeer in de kuif hebt gepikt met mijn opmerking. Ik zou zeggen: blijf ons volgen, want zoals je zelf merkt hebben we dringend behoefte aan actieve kwaliteitscontrole.
“”Deze plaat voegde hoegenaamd niets toe aan het oeuvre van de band. Het was gewoon een slimme financiële zet van Factory. ”
Je stelt het weliswaar niet letterlijk maar uit bovenstaande kan ik weinig anders halen dan dat het een overbodige uitgave is en dat het Factory alleen maar om de poen te doen was. Maar ik zal er niet over doorzeuren. Zelf heb ik ander commentaar op de plaat. Matig hoesontwerp, rommelige running-order en een vinyl-versie die is uitgekleed ten aanzien van de CD. Ook is het een beetje jammer dat tijdens de voorbereidingen een geplande, begeleidende Substance video gesneuveld is. Behalve de Grant Gee documentaire is er nog steeds geen knappe Joy Division DVD op de markt. Met het weinige beeldmateriaal dat bestaat, kan toch best iets interessants gemaakt worden.
Het is schrapen als een band maar vier jaar bestaat. De doc van Grant doet dat het beste met het beschikbare filmmateriaal. Control en 24 HPP voegen er ieder op hun eigen manier nog wat leuke fictie aan toe, maar op een gegeven moment is het gewoon op. Hetzelfde geldt voor de songs. Hoeveel nummers zal Peter Hook nog “toevallig” op zolder vinden? Hoeveel “onontdekte” concerten zullen er nog opduiken? Niet veel, schat ik in. We zullen het moeten doen met wat er is. Gelukkig is dat nogal wat. En over die vinylversie van Substance heb je helemaal gelijk. Juist de “appendix” maakt de ceedee interessant. Net als bij Substance van New Order, trouwens, waar de B-kantjes op de tweede ceedee minstens zo goed zijn als de A-kanten op de eerste.